Almost Parisian

На стариот плоштад и неговата калдрма која таму стоеше долго пред околу неа да се движат тркала и чизми смислени во 21 век, отсекогаш беше размрдана една коцка. Луѓето ја газеа и се занишуваа, се сопнуваа, ја пцуеја, кршеа потпетици, пишуваа писма до градоначалникот, ги предупредуваа туристите и се бунтуваа. Понекогаш, вандали ја вадеа од лежиштето, ја крадеа и ја фрлаа во реката. Се случуваше коцката да заврши и во некој излог, што од нечија пијана здодевност, што како алатка од помош при насилно влегување и крадење. И така со децении, со векови таа коцка од калдрма учествуваше во секакви приказни, без никој да ја знае нејзината приказна и без никој да се потруди да ја дознае. Да беа луѓето попаметни, можеби и ќе се заинтересираа зошто, иако фрлена по секакви води, дупки и дуќани, коцката секое утро беше назад на своето место, како никогаш да не била поместена. 

Но, луѓето беа исклучително глупави.

Тоа утро, исто како претходните сто, градоналникот гледаше во купот писма на масата и трицифрената бројка до зборот „Сандаче“ на екранот. Како заулавени, луѓето што му дадоа можност да им го води градот, како да немаа друга работа освен коцката. Знаеше што има и во писмата и во електронското сандаче. Знаеше дека ќе чита за еден куп искршени потпетици и излози, шинати глуждови и дупнати гуми од велосипеди. Знаеше и дека не може ништо да направи, затоа што знаеше и што е работата со таа гомнарска коцка.

На почетокот од мандатот, среќен и орен за работа, а и самиот напатен од коцката, вети дека првото што ќе го направи, ќе биде еднаш засекогаш да ја зацврсти во калдрмата.

На крајот на првиот ден од неговата нова кариера, градоначалникот последен ги напушти канцелариите, влезе во лифтот и го притисна копчето за приземје. Во последен момент, како на филм, пред да се затворат вратите, до нив дотрча една жена, со молежлив поглед што во јазикот на сите што се возат со лифт значеше, „Ве молам, задржете го лифтот“. Градоначалникот, иако изненаден затоа што мислеше дека нема никој во зградата, џентлменски ги задржа автоматските врати, па тие повторно се отворија.

Внатре влезе млада жена, убаво дотерана и скромно застана до него.

„Ви благодарам,“ му рече и погледна напред.

„Нема проблем,“ учтиво врати градоначалникот.

Се возеа кратко без збор.

„Извинете,“ ѝ се сврте градоначалникот. „Не сум ве видел, во која служба сте?“

Жената ја сврте главата кон него и се насмевна загадочно.

Лифтот застана.

„Кажете ми, г-не градоначалник,“ му рече, губејќи ја притоа целата скромност од пред неколку секунди, „планирате да ја прицврстите коцката на калдрмата уште утре, нели?“

Збунет и вознемирен повеќе поради застанувањето на лифтот, отколку поради промената во однесувањето на жената и нејзиното прашање, градоначалникот почна да шара со очите по копчињата.

„Молам?“

„Коцката.“

„Што, коцката?“

„Планирате да ја зацврстите?“

Во блага паника, градоначалникот го притисна копчето за аларм во лифтот и во тој момент се свести за што му зборува жената.

„Госпоѓо, да, коцката. Не ли гледате дека сме заглавени?“

„За разлика од коцката.“

„Госпоѓо, што ви е со коцката?! Од која служба сте?“

„Не сум од вашите служби, господине. И нема да се одглавиме уште некое време.“

Сега градоначалникот почна да паничи дека е жртва на планиран напад и неконтролирано почна да се самосожалува дека ете, само што станал градоначалник, а веќе ќе биде жртва на некакви психопати.

„Од каде знаете? Што сакате?“

Очаен, градоначалникот посегна по телефонот. Се обиде да впише број, но екранот се исклучи во исто време со светилката во лифтот. Сега седеше во потполен мрак, со морничавата непозната жена некаде околу него.

„Господине, престанете да паничите, аман,“ го слушна мирниот глас на жената. „Не ве напаѓам, само знам дека нема да се одглавиме околу 14 минути.“

„Како 14 минути?“

„Така.“

„Па, ете, притиснав на алармот, можеби ќе дојдат—“

„Не, тие што го одржуваат доаѓаат секогаш за 25 минути. Лифтот стои заглавен само 14.“

„Како само 14?“

„Така, секогаш на овој датум, лифтот стои 14 минути и потоа тргнува, па 11 минути подоцна, доаѓаат и од компанијата за лифтови и си одат без да мора нешто да направат.“

„И така секоја година?“

„Да.“

„И никој не го проверил лифтот зошто секоја година на ист датум се заглавува по 14 минути?“

„Го проверувале. И ништо.“

„Не откриле?“

„Не откриле.“

„Па, тогаш треба да се смени целиот лифт!“ збесна градоначалникот, обземен од клаустрофобијата што никогаш до крај не беше сигурен дали му е проблем.

„Нема да се смени целиот лифт, стара е зградата и ако се заплетка некој во механизмот, ќе нема лифт воопшто. А ќе се согласите дека ќе биде напорно по скали до најгорните спратови.“

Градоначалникот зјапаше во празно пред себе, слушајќи го само опуштениот глас на жената која како да ги имаше преживеано сите застанувања на лифтот. Имаше чувство како таа да може да го види него.

Си помолча така, тешејќи се дека 14 минути и не се толку многу. По неколку минути заборави и дека има некој со него во лифтот.

„Зошто па, 14 минути?“ тивко се запраша, како кога е сам човек со себе.

„Четиринаесет минути од живот до смрт,“ го слушна гласот на жената и се извади од памет.

„Госпоѓо, воопшто не е смешно.“

„Се согласувам.“

„Што сакате да кажете со тоа?“

„Знаете колку е стар плоштадот, верувам,“ му рече жената.

„Знам.“

„Знаете ли што се случило пред 384 години?“

„Што?“

„Не ја знаете приказната за Гола?“

„Не.“

„Градоначалник сте, и не ја знаете приказната за Гола?“

„Не, госпоѓо,“ изнервирано процеди градоначалникот.

„Гола била ќерка на богат трговец и живеела во најубавата куќа на плоштадот,“ почна жената. „Родителите ги загубила во бродолом, па целата куќа останала на нејзе. Почнале да се појавуваат стројници и додворувачи, зошто не било во ред млада девојка сама да живее во толкава куќа, така сметале, но Гола сите ги одбивала. И тогашната власт, решила дека ако Гола нема намера да стане пристојна жена и да ја оживее куќата со семејство, тогаш нема ни зошто да живее во неа.“

„И?“ се сети да продише градоначалникот.

„И ја протерале на крајот од градот, во некое мало куќиче, што сметале дека одговара за стара мома од 28 години,“ продолжи гласот во темнината. „Била оставена сама на себе, осиромашена и пропадната. Но, сѐ уште се држела достоинствено и никако не губела од убавината по која што била позната.“

Градоначалникот го пресмета векот. Ја знаеше историјата на неговиот град и веќе му беше страв дека знае како ќе заврши приказната.

„По некое време,“ продолжи гласот, „луѓето почнале да зборуваат. Како може Гола, протерана и сиромашна сѐ уште да изгледа како аристократка? Сте ја виделе ли дека зборува со уличните кучиња? Сте виделе ли како ја гледаат мажите? Таму нешто не е во ред.“

Градоначалникот воздивна.

„За кратко време, целиот град зборувал за вештерката Гола. За уште пократко, Гола за раце и нозе ја довлечкале до главниот плоштад и ја врзале на столб на срамот. Се собрале луѓе да ѝ довикуваат и да ја навредуваат.“

На градоначалникот почнаа очите да му се навикнуваат на мракот, но сепак сѐ уште не можеше да ја распознае жената.

„Малку им било, па почнале да ја гаѓаат со сѐ што ќе им се најдело на патот. Стапови, зеленчук, камења… Тогашниот градоначалник го гледал тоа од балконот на општинската зграда. Потајно не бил многу побожен човек и им се чудел на луѓето на плоштадот и нивната безумност. Часовникот на кулата карши него покажувал 7 часот. Било доцна, сакал да си оди дома и планирал за кратко да се симне и да ги растера, а Гола да ја остави уште малку на столбот, па да ја пушти, божем ја протерал.“

Гласот подзапре.

„И?“ му излета на градоначалникот во лифтот.

„Токму кога решил да излезе, некој ја погодил Гола во главата. Се слушнал страшен звук на пукање коска и Гола почнала да крвари. Прво била свесна, но по некое време главата почнала да ѝ паѓа надолу. Градоначалникот го видел тоа од балконот, па побрзал надолу по скалите. Излегол и почнал да се пробива меѓу народот за да застане кај столбот и да им се обрати. Кога стигнал до Гола, телото веќе ѝ било опуштено и висела со главата спуштена, а рацете врзани за столбот. Покрај нозете, било сѐ што било испофрлано по нејзе. Сите стапови, зеленчуци, камења и ѓубре.

И една крвава коцка од калдрмата. 

Ја протресол. Згрозено погледнал во насобраниот, безумен и збунет народ, па нагоре кон небото.

Часовникот на кулата покажувал 7 часот и 14 минути.“

„Четиринаесет минути…“ си кажа за себе градоначалникот во лифтот. „И денес ли—“ тргна да прашува, но во тој момент, лифтот се затресе, а екранот на телефонот на градоначалникот светна. Некоја секунда подоцна, лифтот тргна надолу вадејќи го од памет, и некаде пред да пристигне на приземјето, се запали и светлото.

Градоначалникот беше сам.

Избезумен, сопнувајќи се, едвај дочека да се доотворат вратите од лифтот и истрча надвор од старата општинска зграда.

Вечерта не успеа да заспие. Се бореше со логиката и умот, убедувајќи се дека веројатно му се потслошило и изгубил свест на крај, па си ја измислил жената.

Но, утредента никако не беше мирен. 

Пристигна на работа и наместо да оди во неговата канцеларија на најгорниот кат, претпазливо го одмина лифтот и се упати во подрумите каде што стоеја архивите чувани со векови. Градот отсекогаш се гордееше со својата пристојност и цивилизираност, па пригодно и архивите беа уредно сложени по години.

Знаеше што бара.

Дојде до годината 384 години пред оваа во која стана градоначалник. Почна да ги отвора сите прашливи папки, сите деловодни книги, сите записи. Стигна до пожолтени листови, испишани со веќе избледено мастило и мапи и цртежи од градот, заедно со плоштадот и куќите околу него. Сите беа уредно нацртани од птичја и човечка перспектива. На маргините од секој лист со цртеж, беа напишани и имињата на сопствениците кои се менувале низ годините.

На еден цртеж ја препозна саат-кулата, а во главата му блесна времето: 7 часот и 14 минути. Таму немаше сопственици и заклучи дека отсекогаш била на градот. А на друг, ја препозна неговата општинска зграда, каде што работеше и каде што сега му беше канцеларијата.

На маргините од страната пишуваше повеќе имиња едно по друго.

Последното беше „Гола“.

Целиот ден го преседе во канцеларијата, неспособен да се фати за ниедна обврска. На крајот на работното време, се симна пешки по скалите, фрли поглед кон лифтот и излезе од зградата. Одејќи преку плоштадот, на едно место му се заклати ногата, но не ни погледна надолу.

Знаеше дека коцката никогаш нема да седи мирна во калдрмата.